محافظ جان

کلید محافظ جان

کلید محافظ جان یکی از کلید های حفاظتی برقی است، که برای حفاظت اشخاص و تجهیزات، در یک سیستم برقی مورد استفاده قرار می گیرد.
کلید محافظ جان، که در چند تیپ مختلف ارائه می شود (در ادامه مطلب به انواع آن اشاره خواهد شد)، یکی از ایمن ترین کلیدهای حفاظت برای تشخیص و قطع جریان نشتی برق و همچنین جلوگیری از ایجاد شوک ناشی از تماس غیر مستقیم با برق می باشد.

انواع کلید محافظ جان

انواع کلید محافظ جان بر اساس نوع برق مصرفی به شرح ذیل می باشد:

1- کلید محافظ جان سه فاز
2- کلید محافظ جان تک فاز

مدار داخلی کلید محافظ جان

نحوه عملکرد کلید محافظ جان به این صورت است که از مقایسه اختلاف بین جریان رفت و جریان برگشت در صورت وجود اختلاف بین جریان رفت و جریان برگشت مدار را قطع می کند.
به زبان ساده تر، این کلید جریان ورودی به دستگاه و جریان خروجی از آن را اندازه گیری می کند.
در حالت عادی مقدار جریان رفت با جریان برگشت برابر است.
ولی اگر اختلافی وجود داشته باشد، این اختلاف جریان می تواند به دلیل وجود اتصال بین هر یک از سیم های فاز یا قسمت های الکتریکی مدار با بدنه باشد که به اصطلاح نشتی جریان گفته می شود.
در صورت وجود نشتی جریان، کلید محافظ جان این نشتی جریان را تشخیص و مدار را قطع می کند.
این مقدار جریان های نشتی کوچک توسط کلید مینیاتوری شناسایی نمی شوند و در ساختمان سبب آتش سوزی شده و یا برای کاربر ایجاد برق گرفتگی می کنند.
کلیدهای محافظ جان در صورت وقوع جریان نشتی در کسری از ثانیه و به سرعت عمل کرده و مدار را قطع می کنند.

به کلید محافظ جان، کلید جریان تفاضلی، کلید جریان باقیمانده و کلید جریان دیفرانسیلی و کلید جریان نشتی نیز می گویند.

کلید محافظ جان

انواع کلید های محافظ جان
(RCD (Residual Current Device اسم کلی کلیدهای محافظ جان است که شامل دو نوع زیر می شود.

1- کلید های RCCB
RCCB مخفف عبارت Residual Current Circuit Breaker می باشد، به معنای لغوی کلیدهای قطع جریان نشتی، RCD هایی هستند که حفاظت اضافه بار ندارند.
وظیفه آنها فقط حفاظت در برابر جریان نشتی می باشد.

2- کلید های RCCBO
RCBO مخفف عبارت Residual Current Circuit Breaker With Over Protection، به معنای لغوی کلید های قطع جریان نشتی با حفاظت اضافه بار می باشند.
این کلید ها علاوه بر حفاظت جریان نشتی که وظیفه اصلی آنهاست، حفاظت در برابر جریان اضافه بار را نیز بر عهده دارند. کلمه RCBO بیشتر در اروپا رواج دارد.
نام دیگر کلید RCBO که در ایالت متحده و کانادا رایج است، GFCI می باشد که سرنام عبارت Ground Fault Circuit Interrupter است. به کلید RCBO، کلید محافظ جان ترکیبی نیز می گویند.

انواع کلاس کلید محافظ جان (A و B و AC)
کلاس های کلید محافظ جان می شوند.
چند نوع تیپ مختلف کلید RCCB یا محافظ جان جهت حفاظت در برابر انواع خطاهای زمین ساخته شده و به بازار عرضه می شود:

1- کلید محافظ جان نوع AC: مناسب جهت تشخیص جریان نشتی متناوب یا همان جریان AC
2- کلید محافظ جان نوع A: مناسب جهت تشخیص جریان نشتی متناوب AC و یا جریان های مستقیم (DC) پالسی
3- کلید محافظ جان نوع B: مناسب جهت تشخیص جریان نشتی متناوب AC و یا جریان های مستقیم (DC) پالسی و جریان مستقیم (DC) صاف (بدون ریپل)

الزامات استفاده از کلید محافظ جان

امروزه مطابق با استانداردهای ایمنی ساختمان، وجود کلید محافظ جان در تمامی مدارها الزامی است.
چهار قسمت در ساختمان وجود دارد که وجود کلید محافظ جان یا RCD در آنها الزامی است.

این مناطق عبارتند از:

1- تابلو برق ورودی
وجود کلید محافظ جان، تابلو برق را از خطراتی مانند آتش سوزی ناشی از اتصال کوتاه و اضافه بار محافظت می کند.
تابلو برق ورودی

2- سوییچ ها و پریزها
تمام سوییچ ها و پریزهای موجود در سیستم برای خطراتی نظیر برق گرفتگی کاربر، باید مجهز به کلید حفاظت جان باشند.

3- سرویس بهداشتی و حمام و کلیه مناطق مرطوب
به طوری که کلیه سوییچ ها و پریزهای سرویس بهداشتی باید توسط کلیدهای نشتی جریان محافظت شده باشند.
چون در محیط های مرطوب، هنگامی که پوست بدن خیس است، بدن به شدت به جریان الکتریکی حساس است.
محل قرارگیری کلید محافظ جان در سرویس بهداشتی و حمام و کلیه مناطق مرطوب

عملکرد کلید محافظ جان

طبق بند 1-6-2-5-13 از مبحث 13 کتاب نظام مهندسی ساختمان، از انواع کلیدها یا وسایل حفاظتی جریان باقیمانده می توان برای قطع مدار تغذیه در صورت تماس یکی از هادی های برق دار مدار با یکی از موارد زیر استفاده نمود:

بدنه های هادی لوازم و تجهیزات برقی
هادی های بیگانه که در تماس با زمین می باشند.
هرگونه نشت جریان از مدار به زمین
این بدان معنا است که هرگاه یکی از موارد فوق اتفاق بیفتد، محافظ جان عمل کرده و مدار را قطع می کند.

به عنوان مثال: در صورت اتصال بخشی از بدن انسان با تابلو برق، به دلیل اتصال بدن با زمین سبب می شود نشتی جریان از بدن انسان عبور کرده و کلید محافظ جان به سرعت عمل می نماید.
کلیدهای محافظ جان در واحدهای ساختمانی و تجاری و اکثر تابلوهای برق به منظور حفاظت در برابر برق گرفتگی و خطرات ناشی از نشتی جریان مانند خطر آتش سوزی، به کار برده می شوند.

بر روی این کلیدها یک عدد دکمه تست کلید وجود دارد که در صورت سالم بودن کلید، هنگامی که ولتاژ ورودی برقرار باشد و کلید محافظ جان در حالت وصل قرار داشته باشد، با فشار دادن دکمه تست کلید قطع می گردد و می توان از سالم بودن کلید اطمینان حاصل کرد.

کلید محافظ جان با رنج حساسیت های از 10 تا 500 میلی آمپر ساخته می شوند اما به صورت متداول با حساسیت های 30 میلی آمپر و 300 میلی آمپر مورد استفاده قرار می گیرند.

آیا کلید محافظ جان بدون ارت عمل می کند؟

برای نصب و عملکرد کلید RCCB یا محافظ جان حتما نیاز به سیم ارت و سیستم زمین می باشد، زیرا هنگامی که خطای نشتی اتفاق می افتد، جریان الکتریکی نشتی باید از یک مسیر به زمین تخلیه شود و این تخلیه از طریق سیم ارت و سیستم ارتینگ انجام می شود. اگر این مسیر وجود نداشته باشد و هنگام بروز جریان نشتی، شخصی بطور اتفاقی در تماس با محلی که دچار نشتی شده قرار بگیرد دچار شوک الکتریکی خواهد شد.

شرایط استفاده از کلیدهای محافظ جان

کلیدهای محافظ جان با قدرت قطع اتصال کوتاه های 6 کیلو آمپر و 10 کیلو آمپر و تحت دمای کاری 35- تا 70+ درجه سلسیوس موجود می باشند.
کلیدهای RCCB حفاظت اتصال کوتاه و اضافه بار ندارند به همین دلیل قبل از RCCB ها در مدار از کلید مینیاتوری استفاده می گردد.
کلیدهای محافظ جان در آمپرهای 6 الی 100 آمپر ساخته می شوند.
در واحدهای ساختمانی یا مصارف تکفاز از کلید محافظ جان دوپل و در واحدهای صنعتی یا کاربری های سه فاز از کلیدهای محافظ جان 4 پل استفاده می گردد.
میزان حساسیت یا جریان قطع خودکار کلیدهای محافظ جان از 10 تا 500 میلی آمپر با مدت زمان قطع تا حداکثر 150 میلی ثانیه می باشد.

مشخصات و علائم ظاهری روی کلید محافظ جان

ترمینال ها با شماره های فرد (ترمینال های بالای کلید): ورودی کلید
ترمینال ها با شماره های زوج (ترمینال های پایین کلید): خروجی کلید
In: جریان نامی مدار
Ixn: جریان حساسیت به نشت محافظ جان
Un: ولتاژ نامی مدار
دکمه Test: جهت بررسی عملکرد کلید
علامت 1 ↔ O: علامت 1 نشان دهنده وصل بودن کلید و علامت 0 نشان دهنده قطع بودن کلید است.
ترمینال N: معمولا ترمینال مخصوص نول را با حرف N روی کلید علامت گذاری می کنند.
در پشت کلید یک فضای خالی وجود دارد که مناسب برای قرار گیری روی ریل است.
نشانگر: روی برخی از کلیدهای محافظ جان، یک نشانگر وجود دارد که نشان دهنده وضعیت خاموش یا روشن بودن کلید است.
نکته: معمولا نقشه فنی کلیدهای محافظ جان بر روی آنها به صورت شماتیک کشیده شده است.

نحوه نصب کلید محافظ جان

کلیدهای محافظ جان به عنوان یک محافظ نشتی جریان با دقت بالا در ابتدای خط هر فیدر (تغذیه) قرار می گیرند و در دو مدل دو پل و چهار پل می باشند.
در مدل دو پل دو سیم فاز و نول به قسمت ورودی کلید وصل می شوند.

این کلید که از تجهیزات برق صنعتی به شمار می رود، شامل دو ورودی برای فاز و نول می باشد.
معمولا یک کلید بر روی RCCB برای تغییر حالت کلید به روشن و خاموش تعبیه می شود.
یک کلید تست نیز بر روی کلید وجود دارد.

در مدل چهار پل نیز سه فاز ورودی به همراه نول وارد کلید می شوند و خروجی کلیدها به قسمت بعدی مدار وصل می شوند.

به این صورت فاز با نول و فاز با فاز ایزوله می شوند و در صورت وجود نشتی جریان کلید محافظ جان عمل می کند و به اپراتور امکان بررسی و رفع مشکل نشتی جریان در تابلو برق را می دهد.

مطابق با بند 5-6-2-5-13 مبحث 13 کتاب نظام مهندسی ساختمان، کلید یا وسیله حفاظتی جریان باقیمانده باید آخرین وسیله ای باشند که در طرف مصرف مدار، یعنی بعد از کلید مجزا کننده، فیوز و کلید خودکار (هر کدام که وجود داشته باشند)، نصب می شوند.

این کلید را در سیستم هایی با سیم کشی سنتی (بدون هادی حفاظتی PE) استفاده نمی کنند و در کل استفاده از این کلیدها در سیستم برق کشی TN-C که فاقد هادی حفاظتی است به طور کلی ممنوع است؛ زیرا در سیستم TN-C، جریان رفت و برگشت در زمان اتصال بدنه یکسان است و این کلید قادر به تشخیص این اتصال نیست.
تنها با اضافه کردن هادی حفاظتی به مدار و تبدیل TN-C به TN-S مجاز به استفاده از کلیدهای جریان باقیمانده هستیم.

باید این نکته را در نظر داشت که استفاده از کلیدها یا وسایل حفاظتی جریان باقیمانده، نصب وسایل حفاظتی در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه را منتفی نمی کند و حتما باید همراه با وسایل حفاظتی دیگر مانند فیوز و کلید مینیاتوری نصب گردند.

نحوه عیب یابی کلید محافظ جان

زمانی که کلید RCCB دچار تریپ می شود، می توان از چک لیست زیر برای عیب یابی استفاده کرد:

وقتی کلید محافظ جان تریپ می دهد، از کجا متوجه شویم که خطای زمین یا جریان نشتی دقیقا در کدام نقطه از مدار اتفاق افتاده است؟

بررسی کنیم آیا تغییراتی در مداری که کلید محافظ جان در آن نصب شده بوجود آمده، مثلا لامپ یا پریز جدیدی نصب شده است؟

اگر پاسخ مثبت است احتمال دارد سیم کشی مشکلی داشته باشد یا یکی از ترمینال ها بسته نشده باشد.

آیا آب و هوا می تواند باعث خطا در عملکرد کلید محافظ جان شود؟

چنانچه رعد و برق اتفاق بیفتد، کلید محافظ جان تریپ می دهد.
برای جلوگیری از تریپ کلید محافظ جان هنگام بروز رعد و برق می توان از کلید نوع F استفاده کرد.
همچنین باران سنگین در صورت وجود ترک در دیوارها، باعث آسیب دیدن کابل ها به مروز زمان می شود و در نتیجه این آسیب باعث بروز جریان نشتی و تریپ کلید محافظ جان می شود.

محل دقیق خطا کجاست؟

کلید مینیاتوری های ورودی مدار را قطع کنید تا مدار از منبع برق ایزوله شود. اگر همه مدارها به جز یکی مدار، کار می کنند باید محل خطا را پیدا کنید. ابتدا هر مصرف کننده را بصورت جداگانه چک کنید و از آخرین مصرف کننده در مدار شروع کنید.

آیا کابلی دچار آسیب شده است؟ (مثلا در هنگام انجام تعمیرات ساختمان)

یک بازدید چشمی از مدار داشته باشید. اگر پوشش کابلی دچار آسیب شده باشد یا جایی سیم بدون روکش داشته باشیم، همان محل می تواند محل آتش سوزی باشد.

اگر مقاومت عایقی یک یا چند کابل پایین است و یا با استفاده از دستگاه تست جریان نشتی متوجه وجود جریان نشتی شدیم:

احتمالا روکش یک یا چند کابل دچار آسیب شده است. محل آسیب باید پیدا شده و تعمیر شود که البته کابل کشی مجدد بیشتر توصیه می شود.

مزایای کلید محافظ جان

با توجه به مزیت های فراوان کلید های محافظ جان در حفظ جان انسان و حتی پیش گیری از وقوع آتش سوزی ناشی از خطای جریان نشتی، امروزه استفاده از این تجهیز بسیار فراگیر شده و در برخی مدارات نیز الزامی است. از مهم ترین مزایای کلید RCD می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1- حفاظت انسان از خطر برق گرفتگی ناشی از هر نوع جریان نشتی و خطای زمین
2- حفاظت در برابر نوسانات برق
3- قطع خودکار مدار، زمانی که جریان از میزان حساسیت تعریف شده، بیشتر شود.
4- امکان اتصال ترمینال دوگانه برای شینه و کابل را فراهم می کند.

یکی از عوامل اصلی در بروز خسارت مالی، صدمات و تلفات جانی به ویژه در منازل مسکونی، مراکز اداری، تجاری و مجتمع های صنعتی عدم رعایت مسائل ایمنی در استفاده از انرژی برق است. به منظور حفاظت از جان افراد در مقابل خطر برق گرفتگی و جلوگیری از خطرات جریان نشتی، از کلیدهای حفاظت از خطر برق گرفتگی یا محافظ جان استفاده می شود.

استفاده از محافظ جان براساس قوانین نظام مهندسی در ساختمان ها اجباری است و به عنوان حفاظت اضافی در سیستم برق به شمار می رود. چون کلید محافظ جان فقط جریان نشتی را تشخیص می دهد و قادر به تشخیص جریان اضافه بار و اتصال کوتاه نیست. حالا سؤال این جاست که جریان نشتی چه مفهومی دارد و کلید محافظ جان چطور کار می کند؟

محافظ جان چطور کار می کند؟
محافظ جان نوعی کلید اتوماتیک است که برای حفاظت از انسان و تجهیزات در برابر جریان نشتی و برق گرفتگی ساخته شده است.
اساس کار محافظ جان (Residual current Circuit Breaker(RCCB))، مقایسه جریان ورودی با جریان خروجی کلید است.
ورودی محافظ جان فاز و نول است. وقتی محافظ جان در مدار قرار می گیرد می تواند از افراد در برابر برق گرفتگی ناشی از تماس مستقیم و یا تماس غیرمستقیم جلوگیری کند.
تماس مستقیم وقتی اتفاق می افتد که فرد مستقیماً با فاز تماس داشته باشد و تماس غیرمستقیم وقتی است که بدنۀ هادی تجهیزات برقی در اثر اتصالی برقدار شده باشد و فرد بدنۀ برقدار را لمس کند.
زمان تماس با بدنه برقدار یا خود فاز، جریانی از بدن انسان عبور می کند که به آن جریان نشتی گفته می شود.

کلید محافظ جان می تواند این جریان را تشخیص دهد و براساس میزان حساسیت خود به جریان نشتی به دو نوع خانگی و صنعتی تقسیم می شود و علاوه بر حفاظت افراد در مقابل تماس مستقیم و یا غیرمستقیم برق، با جلوگیری از نشتی جریان از دستگاه ها و تجهیزات صنعتی هم محافظت می کند.
بنابراین اگر جریان نشتی در مداری که محافظ جان در آن قرار دارد بیشتر از حساسیت کلید باشد، کلید عمل کرده و جریان ورودی و در نتیجه مدار را قطع می کند.

محافظ جان به دو دستۀ کلی زیر تقسیم می شود:

1- محافظت انسان در برابر تماس مستقیم با قطعات الکتریکی (حساسیت ۳۰ میلی آمپر)
2- محافظت قطعات الکتریکی در برابر خطر آتش سوزی (حساسیت ۳۰۰ میلی آمپر)

مدار داخلی محافظ جان

محافظ جان از هستۀ حلقه ای شکل، سیم پیچ و یک رله مغناطیسی که در یک محفظه قرار دارد تشکیل شده است.
همانطور که گفتیم در کلید محافظ جان هم فاز هم نول ورودی کلید هستند و هر دو از وسط هستۀ حلقه ای شکل عبور می کنند.
چون در بار غیرمتعادل از سیم نول (MP) نیز جریان عبور می کند، پس این سیم هم باید از داخل این حلقه عبور کند. محافظ جان در دو نوع تک فاز ( دوپل) و سه فاز (چهار پل) ساخته می شود.
شکل زیر ساختار داخلی محافظ جان دو پل و چهار پل را نشان می دهد.

محافظ جان دو پل و چهار پل اشنایدر

وقتی از یکی از سیم هایی که در داخل حلقه فلزی قرار گرفته است جریان عبور کند (درست مشابه سیم پیچ اولیه ترانسفورماتور)، باعث ایجاد میدان مغناطیسی متغیر در هسته می شود.
اگر در سمت مصرف کننده اتصال بدنه یا اتصال مستقیم با فاز اتفاق نیفتاده باشد،جریان ورودی و خروجی مصرف کننده یعنی جریان فاز و نول که از حلقه عبور می کنند با یکدیگر برابر و در خلاف جهت یکدیگر هستند.
در نتیجه از هسته هیچ فوران مغناطیسی عبور نمی کند و در سیم پیچ هم هیچ ولتاژی القاء نمی شود.
این سیم پیچ جریان رله مغناطیسی را تأمین می کند که در این حالت هیچ جریانی تولید نمی شود و رله عمل نمی کند.

در صورتی که بدن انسان به طور مستقیم با فاز تماس داشته باشد جریان نشتی ایجاد شده باعث می شود که کلید خیلی سریع و در زمان مشخص مدار را قطع کند. ا
ما اگر فاز به بدنۀ دستگاه متصل شده باشد، جریانی از زمین به طرف نقطۀ صفر ترانسفورماتور شبکه عبور خواهد کرد.
در نتیجه جریانی که از داخل حلقه به سمت مصرف کننده جاری می شود بیشتر از جریانی است که از داخل همان حلقه به شبکه برمی گردد.
این تفاوت جریان در هسته یک فوران مغناطیسی متغیری ایجاد کرده و در سیم پیچ ثانویه آن نیروی محرکه القایی ایجاد می شود که باعث عبور جریانی از داخل سیم پیچ رله مغناطیسی می شود.
در صورتی که این جریان در حد مقدار حساسیت جریان کلید باشد، رله عمل کرده و کلید اصلی قطع خواهد شد.

آیا کلید محافظ جان بدون ارت عمل می کند؟
گاهی ممکن است میزان جریان نشتی که از طریق بدنۀ دستگاه به زمین منتقل می شود کمتر از جریان نشتی باشد که برای کلید طراحی شده، در نتیجه کلید مدار را قطع نمی کند.
چون کلید محافظ جان ۳۰ میلی آمپری برای حفاظت از انسان در برابر برق گرفتگی و با توجه به میزان مقاومت بدن و مقدار جریان نشتی که بدن انسان می تواند تحمل کند طراحی شده است.

اثر شوک الکتریکی بر بدن
پس وجود اتصال به زمین در مداری که در آن محافظ جان استفاده می شود ضروری است چون محافظ جان بر اساس اختلاف جریان فاز و نول کار می کند.
با این حال باز هم می توان کلید محافظ جان را برای ساختمان هایی که چاه ارت ندارند استفاده کرد اما باز هم خطر برق گرفتگی و مرگ و میر وجود دارد.

در این حالت در اتصال مستقیم کلید محافظ جان مدار را قطع می کند و فرد را از خطر برق گرفتگی حفظ می کند اما در اتصال غیرمستفیم چون بدنۀ وسیله برقی زمین نشده، با تماس با بدنۀ برقدار کلید عمل نمی کند و فرد دچار برق گرفتگی می شود.
پس در صورتی که می خواهید از کلید برای حفاظت دربرابر اتصال غیرمستقیم استفاده کنید باید حتما وسایل برقی زمین شده باشند.

عیب یابی کلید محافظ جان
با استفاده از کلید تست می‌توان سالم بودن محافظ جان را بررسی کرد. اگر محافظ جان در مدار حامل جریان قرار بگیرد وقتی کلید تست زده می‌شود باید مدار قطع شود.
این عملکرد نشان می‌دهد که کلید سالم است.

دو روش دیگر برای عیب یابی محافظ جان وجود دارد :

۱- در روش اول از دکمۀ تست روی کلید استفاده می شود. یعنی وقتی کلید برقدار باشد با فشردن دکمۀ تست باید کلید قطع شود.
۲- در روش دوم یک لامپ صد وات را با فاز خارج شده از کلید و نول وارد شده به کلید روشن می کنیم.
در این حالت باید کلید قطع شود در غیر این صورت کلید سالم نیست.

از مزایای دیگر استفاده از کلیدهای محافظ جان جلوگیری از بروز آتش سوزی در اثر وجود جریان نشتی است.
با توجه به اینکه جریان ۰٫۵ آمپری می تواند باعث بروز آتش سوزی شود، کلید حفاظت از خطر برق گرفتگی با تشخیص جریان نشتی و قطع جریان ورودی، مانع از بروز آتش سوزی می شود و منبع تغذیه را در چند دهم یا صدم ثانیه قطع می کند.

هم چنین از آن جا که در صورت وجود جریان نشتی در بدنۀ وسائل برقی و یا سیستم سیم کشی ساختمان، این جریان به مرور زمان زیاد می شود و احتمال سوختن وسایل برقی و سیستم سیم کشی ساختمان را به وجود می آورد، لذا استفاده از کلیدهای حفاظت از خطر برق گرفتگی، با توجه به کاهش میزان هدر رفتن انرژی الکتریکی و برق مصرفی، صرفه جوئی اقتصادی و حفظ ثروت های ملی را نیز به همراه خواهد داشت.

بهترین مارک کلید محافظ جان
یکی از بهترین مارک های کلید محافظ جان، برند اشنایدر است که در تابلو برق ساختمان ها استفاده می شود. محافظ جان اشنایدر در ایران در رنج جریان ۱۶ تا ۱۲۵ آمپر و با حساسیت ۳۰ و ۳۰۰ میلی آمپر کاربرد دارد.
به ویژگی های این کلید حفاظتی نگاهی بیندازیم :

۱- دمای کاری کلید جهت قطع جریان نشتی متناوب از ۲۵- تا ۴۰ درجه سیلسیوس و با قدرت اتصال کوتاه ۶ تا ۲۵ کیلو آمپر خواهد بود.
۲- جهت حفاظت کلیدها و مدار مصرفی در مقابل اتصال کوتاه و اضافه بار بایستی فیوز پشتیبان (Back-Up Fuse) با توجه به جریان نامی کلید و مشخصات ارائه شده در کاتالوگ نصب شود.
۳- کلید محافظ جان جهت استفاده مشترکین تک فاز (خانگی) به صورت دو پل (فاز+نول) و مشترکین سه فاز (صنعتی) به صورت چهار پل تولید می شود که می تواند همراه با نول و یا بدون نول (در سیستم های سه سیمه) به کار روند.
۴- در کلید محافظ جان مدت زمان قطع بین ۱۵ تا ۲۰۰ میلی ثانیه و مقداری ثابت است.
۵- با توجه به موقعیت نصب، سیم های ورودی و خروجی می توانند از بالا و یا پائین به کلید متصل شوند که این امر در کارکرد کلید اثری نخواهد داشت.
۶- درجه حفاظت یا IP کلید برای جلوگیری از ورود اجسام خارجی برابر با IP40 است.
۷- کلیه عملیات نصب و رفع نقص باید توسط فرد متخصص انجام شود.
۸- ترمینال های ورودی و خروجی کلید با توجه به آمپر کلید برای بالاترین قطر کابل یا سیم در نظر گرفته شده است و از این نظر مشکلی وجود ندارد.
۹- همراه با کنتاکت کمکی کلید محافظ جان اشنایدر می توان خطا را تشخیص داد.

رنج کلیدهای محافظ جان
رنج کلیدهای محافظ جان اشنایدر براساس ویژگی های خاص مثل نوع کالا، تعداد پل ها و رنج جریان تغییر می کند و بر همین اساس شرکت اشنایدر، به هر کلید کدی اختصاص داده است.
در این قسمت کد فنی محافظ جان را بررسی می کنیم تا اگر در تابلو به کلید محافظ جان برخوردیم یا قصد خرید کلید محافظ جان را داشتیم، با چک کردن کد فنی، مشخصات آن را بفهمیم.

کد فنی محافظ جان اشنایدر

مشخصات کلید محافظ جان
کلید محافظ جان سه کلاس کلی دارد :

۱- کلید محافظ جان کلاس AC
این کلید قابلیت تشخیص جریان های نشتی با شکل موج متناوب AC را دارد و به صورت دو پل و چهار پل قابل استفاده است. محدودۀ جریان نامی آنها از ۱۶ تا ۱۲۵ آمپر و محدودۀ جریان نشتی آن ۱۰، ۳۰، ۱۰۰، ۳۰۰ یا ۵۰۰ میلی آمپر بوده و دارای ولتاژ کاری ۲۰۰ تا ۴۰۰ ولت است. البته جریان نامی کلیدهای محفظ جان مارک اشنایدر الکتریک که توسط شرکت الیکا الکتریک توزیع می شوند آمپرهای ۲۵، ۴۰، ۶۳، ۱۰۰ و ۱۲۵ را پوشش می دهد و دارای یکسال ضمانت است.
۲- کلید محافظ جان کلاس A
این کلید، قابلیت تشخیص جریان نشتی با شکل موج متناوب AC و مستقیم DC پالسی را داشته و در انواع دو پل و چهار پل ارائه می شود. محدودۀ جریان نامی آن از ۱۶ تا ۸۰ آمپر و محدودۀ جریان نشتی ۱۰، ۳۰، ۱۰۰، ۳۰۰ یا ۵۰۰ آمپر بوده و ولتاژ کاری آنها نیز ۲۰۰ تا ۴۰۰ ولت است. مدل خاصی از این نوع کلید برای شبکه هایی با ولتاژ ۵۰۰ ولت نیز ارائه شده است.
۳- کلید محافظ جان کلاس B
این کلید، قابلیت تشخیص جریان نشتی با شکل موج متناوب AC تا فرکانس یک مگاهرتز و مستقیم DC را دارد. این گروه کلید نیز در انواع دو پل و چهار پل ارائه می شوند. محدودۀ جریان نامی آن از ۱۶ تا ۱۲۵ آمپر و محدودۀ جریان نشتی از ۳۰ تا ۳۰۰ میلی آمپر بوده و ولتاژ کاری آن نیز ۲۳۰ تا ۴۰۰ ولت است. همچنین مدل های خاصی از این نوع کلید با قابلیت کار تا ۵۰۰ ولت و یا محدودۀ جریان نشتی تا ۵۰۰ میلی آمپر نیز وجود دارد.

نکات کاربردی در نصب محافظ جان

۱- یکی از نکات کاربردی در نصب محافظ جان این است که استفاده از محافظ جان برای یک سیستم به طور کامل برای حفاظت در برابر برق گرفتگی نیست، بلکه یک سیستم حفاظت ثانویه و تکمیلی است که در هر صورت، وجود آن از نبود آن بسیار مفیدتر است.

۲- جریان های نشتی در سمت مدار کلید (خروجی کلید)، توسط کلید شناسایی و قطع می شود و نشتی های قبل از کلید پوشش حفاظتی ندارد. به عبارت دیگر اگر کلید RCD را در تابلوی کنتور نصب کنیم این کلید حفاظت سیم ها را از تابلو تا آخرین انشعاب انجام می دهد اما اگر کلید در تابلوی مینیاتوری ساختمان نصب شود از سیم های تابلوی اصلی حفاظت نخواهد شد. محل نصب کلید محافظ جان در تابلوهای برق بعد از کلید اصلی است. برحسب شرایط نصب کلید در تابلو، فاز و نول از یک طرف وارد کلید می شود و خروجی آنها به تابلو تقسیم های مورد نیاز متصل می شود.

۳- انواع محافظ جان، کلید یا وسایل حفاظتی جریان باقی مانده تنها در سیستم های TN-Sقابل استفاده است. بنابراین به هیچ عنوان در مدار پس از RCD، نباید سیم نول یا زمین در ارتباط باشد چون عملکرد بی دلیل کلید را در پی خواهد داشت. در اصل، سیستم توزیع نیرو در تأسیسات بعد از کلید نمی تواند TN-C باشد. بنابراین استفاده از این وسایل در سیم کشی های سنتی بدون هادی حفاظتی PE ممنوع است.

۴- در صورت نصب چند RCD تابلویی در کنار هم، باید شینه نول مدار هر کدام جدا باشد تا وجود جریان گردشی در نول، عملکرد اشتباه را در پی نداشته باشد.

۵- اگر کلید یا وسیله حفاظتی جریان نشتی با کلید مینیاتوری به صورت اشتراکی یک واحد تشکیل داده باشد باید آخرین وسیله حفاظتی نصب شده در طرف مصرف مدار باشد. به عبارت دیگر استفاده از آن به عنوان جایگزینی برای کلید مینیاتوری امکان پذیر نیست در برخی موارد مانند تماس همزمان با دو هادی فاز و هادی خنثی، این کلیدها ممکن است کارایی نداشته باشد.

۶- زمانی که از کلیدهای جریان نشتی به عنوان حفاظت در برابر تماس غیرمستقیم استفاده می شود لازم است در مدت زمان کمتر از ۲۰۰ میلی ثانیه قطع کند. اما در تماس های مستقیم این زمان به ۴۰ میلی ثانیه کاهش می یابد.

کنتاکت کمکی محافظ جان
لوازم جانبی محافظ جان شامل یک کنتاکت کمکی OF باز و بسته است که می توان از این طریق وضعیت قطع یا وصل بودن محافظ جان را مشخص ساخت.
این کنتاکت کمکی با نام اختصاری IOF در مدار شناخته می شود.
این نکته را باید در نظر داشت که عملکرد کنتاکت کمکی بر روی کارکرد حفاظتی کلید محافظ جان اثری نخواهد گذاشت.
کنتاکت کمکی OF محافظ جان و مینیاتوری از سری لوازم جانبی حفاظت جان است که با نام اختصاری IOF در مدار شناخته می شود.

کنتاکت کمکی محافظ جان فقط روی محافظ جان هایی که قدرت قطع ۱۰ کیلو آمپر دارند قابل نصب است.
چون محافظ جان با قدرت قطع ۶ کیلو آمپر عموماً مصرف خانگی دارد و نیازی به کنتاکت کمکی نیست.
محافظ جان در درجه حرارت ۳۵- تا ۷۰ درجه سانتی گراد در تابلو برق نصب و در دمای ۴۰- تا ۸۵ درجه سانتی گراد نگهداری می شود.
برای نصب و راه اندازی این قطعه نمودار شماتیک مداری آن در شکل زیر نمایش داده شده است.
نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که عملکرد کنتاکت کمکی بر روی کارکرد حفاظتی کلید محافظ جان اثری نخواهد گذاشت.

کنتاکت کمکی محافظ جان 
این محصول با طول ۸۶ و عرض ۹ میلیمتر و در رنگ سفید موجود است؛ از سمت چپ بر روی حفاظت جان نصب می شود؛ بر روی دستۀ کنتاکت، زایدۀ شفت مانندی تعبیه شده که با دستۀ حفاظت جان تزویج شده تا همزمان با قطع و وصل حفاظت جان، کنتاکت کمکی هم قطع و وصل شود. دکمۀ تست کنتاکت در زیر دستۀ آن قرار دارد.

نوعی از کلید محافظ جان که با نام RCBO یا محافظ جان ترکیبی شناخته می شود؛ ترکیبی از یک کلید مینیاتوری و یک کلید محافظ جان است.
محافظ جان ولتاژهای تماس خطرناک را ظرف ۲٫۰ ثانیه قطع می کند و نصب و سیم کشی آن ساده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است.

قیمت کلید محافظ جان

کیلید محافظ جان هم مانند سایر تجهیزات برقی، محدوده متنوعی از برند ها و انواع متفاوت را داراست.
این تنوع زیاد باعث تنوع قیمت کلید محافظ جان شده است.

برند های مختلف کیلید های مختلفی با پارامتر های مختطف تولید می کنند.
برای مثال قیمت محافظ جان زیمنس به مدل و تایپ کلید محافظ جان دارد.
به طور ساده اگر بخواهیم بیان کنیم، شرکت زیمنس مدل های متنوعی با رنج های متنوع ای تولید کرده که هر کدام قیمت خود را دارد.

هرچه برند کلید محافظ جان مطرح تر باشد و آمپر آن بالا تر برود به طبع قیمت آن نیز افزایش می یابد.

برند های مطرح تولید کننده محافظ جان

همانطور که پیش تر گفته شد شرکت های مختلفی کلید محافظ جان تولید می کنند، این کلید ها با تنوع زیاد و قیمت متنوع وارد بازار می شوند.

از برند های مطرح موجود در بازار ایران می توان به موارد زیر اشاره کرد.

۱- کلید محافظ جان زیمنس
۲- کلید محافظ جان اشنایدر
۳- کلید محافظ جان ABB
۴- کلید محافظ جان پارس فانال
۵- کلید محافظ جان Hyundai
۶- کلید محافظ جان LS
7- کلید مافظ جان CHiNT